Английн соёлын өв

 

Би их сургуулиа төгсөөд дөнгөж байгуулагдсан МУИС-ийн аялагч клубийн гишүүн болж клубийнхээ олон аяллуудад төрөл бүрийн мэргэжил эзэмшсэн мөн эзэмшиж байгаа багш, оюутнуудтай хамт монголоороо аялж явахдаа замд тааралдсан орон нутгийн түүх дурсгалт газраар дайрч олон сонирхолтой түүх сонсож мэддэг байлаа. Тэр бүгд яваандаа намайг юм юмыг сониучирхан үзэж аялах дуртай болгох нэг түлхүүр болсон байх аа гэж боддог. Ази Европын суурин хот газраар сүүлийн гучаад жил их юм үзлээ. 

Он удаан жилээр суурин амьдрал хөгжсөн улс орнууд түүхэн дурсгалт газруудаа байгаагаар нь сайхан тордож хадгалж хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх ажлууд тогтмол хийдэг нь их таалагддаг.  Жишээ нь Англид 9 сард соёлын өвийн нээлттэй долоо хоногийг тогтмол хийдэг.  Энэ үеэрээ орон нутгуудад эртний өв уламжил хадгалж үлдсэн улсын, хувийн болон олон нийтэд нээлттэй, хаалттай байдаг олон газар үүдээ олон нийтэд хэд хоног нээж үнэ төлбөргүйгээр тайлбарлагчтай зарим нь тайлбар мэдээлэлтэйгээр үйлчилдэг. Тухайн мөчийг ашиглаж бид сонирхсон олон газруудаар орж үздэг.

Энэ бүгдийг хэн анхаарч хэн хийдэг вэ ? гэдэг нь  сонирхолтой нэг сэдэв юм.  Английн соёлын өвийг хамгаалдаг олон байгууллага байдаг байх л даа түүнээс өөрийн мэдэж байгаа гурван байгууллагын тухай AI ээр дэлгэрүүлж мэдэж авсан мэдлэгээ  найз нартайгаа хуваалцъя. Дараах гуравыг сонгосны учир нь би нэгэнд нь 29 жил, нөгөө хоёрт нь бид хоёр 7 жилийн гишүүнээр байж олон сайхан газрыг үзэж түүхийг нь сонссон учираас  сонгов.  

1. English Heritage, ~(Английн соёлын өв)

2. National Trust, ~( Улсын хамгаалалт)

3. Historic Houses ~ (Айл амьдрах түүхт барилга) гэсэн нэртэй байгууллагууд.  Английн соёлын өвийг хамгаалдаг энэ гурван байгууллага хоорондоо төстэй боловч зорилго, өмчийн бүтэц, үйл ажиллагааны хувьд ялгаатай. Товчхон харьцуулъя:

1. English Heritage, Ерөнхий зорилго: Английн төрийн өмчит түүхэн дурсгалуудыг арчилж хамгаалах, олон нийтэд нээлттэй болгох.

Үндсэн онцлог: 1983 онд байгуулагдсан төрийн ивээл дор ажилладаг буяны байгууллага. 4000 гаруй улсын хамгаалалттай барилга, дурсгал (Castle~цамхаг, сүм дуган, Ромын үеийн балгас гэх мэт)–ыг хариуцдаг. Олон нийтэд боловсрол, аялал жуулчлалын ач холбогдолтойгоор танилцуулах чиглэл давамгай.

2. National Trust, Ерөнхий зорилго: Байгаль болон түүхэн өвийг олон нийтийн төлөө хадгалах, хамгаалах.

Үндсэн онцлог: 1895 онд байгуулагдсан, Англи, Уэльс, Хойд Ирланд даяар үйл ажиллагаа явуулдаг буяны байгууллага. 500 гаруй түүхэн барилга, цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд, газар нутгийг эзэмшдэг. Ихэвчлэн хандив, гишүүнчлэл, сайн дурынхны дэмжлэгээр санхүүждэг. Байгаль хамгаалалт (газар нутаг, далайн эрэг, ой мод) болон түүхэн дурсгалыг хамтад нь хамгаалдгаараа онцлог.

3. Historic Houses, Ерөнхий зорилго: Хувийн өмчийн түүхэн харш, ордон, цэцэрлэгүүдийг эзэмшигчидтэй хамтран хамгаалах, олон нийтэд сурталчлах.

Үндсэн онцлог: 1973 онд байгуулагдсан, гишүүнчлэл дээр суурилсан холбоо. 1600 гаруй хувийн эзэмшлийн харш, орд, цэцэрлэгийг нэгтгэдэг. Тухайн барилгууд нь хувь хүний өмч хэвээр үлддэг боловч холбоо нь зөвлөгөө, хууль эрх зүйн дэмжлэг, маркетингээр тусалдаг. Заримыг нь олон нийтэд нээж, зарим нь зөвхөн арга хэмжээ (хурим сүйн ёслол, кино зураг авалт гэх мэт)–д ашиглагддаг.

Гол ялгаа

•Өмчлөлийн хувьд:

•English Heritage – төрийн өмчийн дурсгал.

•National Trust – буяны байгууллагын өмч, олон нийтэд зориулсан.

•Historic Houses – хувийн өмч, эзэмшигчидтэйгээ холбоотой.

•Хамрах хүрээ:

•English Heritage – дан түүхэн дурсгал, археологийн өв.

•National Trust – түүхэн өв + байгаль орчин.

•Historic Houses – зөвхөн хувийн эзэмшлийн түүхэн харш, орд.

•Санхүү/үйл ажиллагаа:

•English Heritage – төрийн дэмжлэг + тасалбарын орлого.

•National Trust – гишүүнчлэл, хандив, сайн дурынхан.

•Historic Houses – гишүүнчлэл, хувь эзэмшигчдийн хувь нэмэр.

🏛 English Heritage байгуулагдсан түүх

- Эхлэл нь төрийн бүтцэд байсан:  19-р зууны сүүл, 20-р зууны эхэн үеэс төр түүхэн дурсгалт барилгыг хуульчилж хамгаалж эхэлсэн.  Энэ чиг үүргийг анх Office of Works (төрийн бүтээн байгуулалт, барилгын алба), дараа нь Ministry of Works(1930-аад оноос) гүйцэтгэж байв.  1960–70-аад онд үүргийг нь Department of the Environment–д шилжүүлсэн.

- Асуудал үүссэн нь: 1970-аад онд төрийн харьяанд байсан түүхэн дурсгалуудыг хамгаалах, судлах, олон нийтэд нээх ажлууд маш хүнд сурталтай, уян хатан бус байлаа. Нэг талаас төрийн өмч боловч нөгөө талаас соёл, аялал жуулчлалын байгууллага шиг ажиллах шаардлагатай болж ирсэн.

- English Heritage байгуулагдсан (1983): 1983 онд Английн засгийн газар соёлын өвийг хамгаалах үүргийг төрийн нэгжээс салгаж, бие даасан байгууллага болгон байгуулжээ.  Албан ёсоор нэр нь Historic Buildings and Monuments Commission for England, харин олон нийтэд танигдсан нэршил нь English Heritage болсон. Ингэснээр байгууллага нь төрийн өмчийн дурсгалыг хариуцах ч илүү уян хатан, буяны байгууллагын шинжтэйгээр ажиллах боломжтой болсон.

- Орчин үеийн өөрчлөлт (2015 оноос): Төрийн өмчийн барилгууд (цамхаг, балгас, ордон гэх мэт ~400 газрыг) English Heritage Trust гэх буяны байгууллагад шилжүүлж, олон нийтийн гишүүнчлэл, тасалбарын орлогоор санхүүждэг болгосон.  Харин түүхэн барилга, дурсгалын хууль, зөвшөөрлийн асуудлыг төрийн байгууллага хэвээр үлдээсэн (Historic England).

🏡 National Trust (1895)

- Түүхэн нөхцөл байдал: 19-р зууны Англид үйлдвэржилт эрчимтэй хөгжиж, хот суурин тэлж, байгаль орчин, түүхэн дурсгалууд устаж алдагдах аюул нүүрлэж байлаа.

- Санаачлагчид: Octavia Hill – нийгмийн идэвхтэн, ядууст зориулсан цэцэрлэг, орон сууцны хөтөлбөрийг санаачлагч. Canon Hardwicke Rawnsley – байгаль хамгаалагч, шашны зүтгэлтэн. Robert Hunter – хуульч, эрх зүйч.

- Зорилго: Байгаль болон түүхэн барилга байгууламжийг ирээдүй үеийнхэнд хадгалан үлдээх.

- Онцлог үйл явдал: 1895 онд албан ёсоор байгуулагдсан. Эхний хамгаалж авсан өмч нь Уэльс дэх жижиг газар нутаг (Dinas Oleu). Дараа дараагийн жилүүдэд хандив, гишүүнчлэлийн тусламжтайгаар Англи даяар газар нутгийг хадгалж авч эхэлсэн.

- Өнөөдөр: Англи, Уэльс, Хойд Ирланд даяар 500 гаруй түүхэн байр, 250,000 га газар нутаг, 700 миль далайн эрэгэзэмшиж байна.

🏰 Historic Houses (1973)

-Түүхэн нөхцөл байдал: Дайны дараах Англид олон том харш, ордон, язгууртны эдлэнгүүдийг арчлах зардал өсөж, ихэнхийг нь эзэмшигчид зарах эсвэл буулгах шаардлагатай болсон.

-Санаачилга:  1973 онд хувийн эзэмшлийн түүхэн харш, ордны эзэд нэгдэж, хамтын холбоо байгуулжээ.

- Зорилго: Хувийн өмчийн түүхэн барилгуудыг хадгалж хамгаалах. Эзэмшигчдэд хууль эрх зүйн зөвлөгөө, санхүүгийн дэмжлэг, татварын хөнгөлөлтийн асуудалд туслах. Аялагчдад нээж сурталчлах, эвент (сүйн-хурим ёслол, кино зураг авалт гэх мэт)–д ашиглуулах боломжийг нэмэгдүүлэх.

- Онцлог: Үл хөдлөх хөрөнгө нь хувь эзэмшигчдийн өмч хэвээр байдаг. Холбоо нь зөвхөн дэмжлэг, маркетинг, олон нийтэд сурталчлах үүрэгтэй.

- Өнөөдөр: 1600 гаруй хувийн харш, ордон, цэцэрлэгийг хамардаг хамгийн том холбоо болжээ.

⸻

• English Heritage → төрийн өмчийн түүхэн дурсгал, археологийн өвийг хамгаалж хадгалдаг байгууллага.

• National Trust → олон нийтийн төлөө газар, дурсгалыг өмчлөн хадгалдаг буяны байгууллага.

• Historic Houses → хувийн өмчийг хамгаалж, эзэмшигчидтэй хамтардаг холбоо.