Байгаль орчныг нөхөн сэргээх ба Эйдэн төсөл

Би 15 жилийн өмнө Эйдэн нэртэй сонирхолтой төслийг очиж үзсэн юм. Саяхан ВВС гийн өглөөний мэдээгээр Морканбэй гэх Ланкшэйрийн жижиг хотод Эйдэн(Eden) төсөл  хэрэгжиж эхлэх юм гэж засаг захиргааны болон, их сургуулийн хүмүүс ярилцлага өгч байхыг үзээд, дээр очиж үзсэн зургаа гаргаж ирээд үзэв, Эйдэн төслийн вэб хуудсыг уншиж ямар их өгөөжтэй ажил болсныг дэлгэрүүлэн мэдэж монголчууддаа санаа авах нэгэн сэдэв болох бол уу гэж бодсон. Энэ төслийн талаар дэлгэрүүлж  дараах вэб хуудаснаас нь үзэх боломжтой.   

Эйдэн төслийн талаар товчхон өгүүлбэл ийм түүхтэй.  

1995 он гэхэд энэ газраас шаазангийн түүхий эд шавар олборлох ажлын нөөц барагдсанаар эдийн засгийн хувьд өгөөжгүй болж байжээ. Яг энэ үед Английн баруун өмнөд нутагт орших Хэйлингин нэртэй цэцэрлэгт хүрээлэн дэлхийн ховор олон ургамлын цуглуулга бүхий ботаник гаарднын хүрээгээ тэлж ургамлын устаж үгүй болохоос өмнө хамгаалж хадгалах Эйдэн (Eden) төслийн санааг гаргаж багтаамж том талбайтай газар хэрэгтэй үетэй давхацсан байна.

Ирэх жил нь Эйдэн төслийн төлөвлөлтөд архитектурчид оролцож хамт ярилцаж суухдаа анхны ноорог зургийг гаргаж байжээ. Ингээд ямар ч хэлбэртэй гадаргуу дээр барьж байгуулахад тохиромжтой бөмбөлөг хэлбэртэй барилгын зургийг гаргаж иржээ. Энэ нь шаталсан, дугуйрсан, хонхойсон ямар ч гадаргуу дээр зохицуулан барих боломжтой хэлбэр юм гэж үзжээ. 

1998 он гэхэд анхны бөмбөлөг хэлбэрт барилга барихаар 370 км урт раам зангидаж дэлхийн хамгийн том бөмбөлөг хэлбэртэй барилгыг барихын зэрэгцээ уурхайн хаягдал усыг дээр нь нэмээд тэр жилийн борооноос уурхайн хонхорхой д орж ирсэн нийт 43 сая литр усыг уурхай нь хонхрын гадаргаас доош 15 метрийн гүнд суулгасан ус зайлуулж дахин ашиглах төхөөрөмжөөр дамжуулан ашиглах болсон байна. 

2000 оноос эхлэн албан ёсны санхүүжилтийн фондыг босгож өмнөх бүтээн байгуулалтынхаа зээлийн төлбөрийг хийж эхэлжээ. Таван сараас эхлэн  үзэгчдийг татаж мянганы шинэ бүтээн байгуулалт Эйдэний ирээдүйн төлөвлөгөө, бөмбөлөг хэлбэрт байгууламжийн баригдаж буй  шийдэл явцыг үзүүлж харуулж байжээ. 

Энэ оныхоо найман сараас эхлэн Реадингийн их сургуулийн тусламжтайгаар олон төрлийн хаягдлыг ашиглаж 83 мянган тонн хөрсийг боловсруулан гаргаж, ургамал ургуулах хөрсийг хаягдал ашиглан гаргаж болно гэдгийг харуулсан. Үүндээ эрдэс баялгийг уурхайн хаягдлаас гаргаж, хүлэмжийн хөрсийг удаан амьдрах органик модны холтос, үрдсээр бэлтгэж, гадаах хөрсийг орон нутгийн оршин суугчдаас гарч байгаа ногоон хаягдлаар хөрс боловсруулж бэлтгэсэн байна.

9 сараас эхлэн бөмбөлөг дотор халуун орны мод тарьж эхэлснээр Лондонгийн Цамхгаас (Tower of London) хоёр дахин өндөр аварга бөмбөлөг халуун орны (rainforest) мянга гаруй төрлийн ургамал, мод зэргийг агуулах болсон.  Ихэнх ургамлыг үрээс үрслүүлж өөрсдөө ургуулж, Эйдэнийг дэмжигч судалгааны байгууллагууд өөрсдийн хөдөлмөрөөр тарьж  ургуулсан зарим ховор мод ургамлыг хандивлан суулгаж өгсөн байна.

2001 оны 3-р сарын 17 нд Эйдэн албан ёсны  нээлтээ хийж зургаан сар гэхэд нэг сая хүн ирж үзжээ. Энэ үеэс эхлэн олон төрлийн арга хэмжээнүүд зохион байгуулсны нэг нь 2002 оноос нэг өдрийн хөгжмийн өдөрлөгийг олон хамтлагтай хамтран явуулдаг болжээ.

2004 оноос эхлэн сургуулийн сурагчдад зориулж хот, орон нутгийн байгаль орчин хамгаалах мөн хүнсний ургамал ногооны нөөцийг нэмэгдүүлэх гаардан байгуулах сургалт явуулж  олон улсын хүүхдүүдийг хамруулж эхэлсэн байна. Тус сургалтад мянга мянган хүүхэд залуус хамрагджээ.

2004 оны 11-р сард анхы “Cornwall” -ийн мөсөн гулгуур Эйдэн дээр байгуулж ашиглалтад оруулснаар жилийн дөрвөн улиралд тэшүүрээр гулгах боломжтой, түүндээ түшиглэж өвлийн улиралд зохиож болох төрөл бүрийн арга хэмжээг зохион байгуулснаар Эйдэн төслийг үзэхээр жилдээ зуун мянган орчим хүн ирдэг болжээ.

Энэ мэтээр маш олон бүтээн байгуулалт төслийн өргөтгөл ажлууд хийгдсэнийг доор сийрүүлэн өгүүлбэл: 

Эйдэн төслийн ургамлын нөөцөд шинээр “Titan” нэртэй мөчиргүй иш дээр ургах сайхан үнэртэй аварга том цэцгийг үрээр нь ургуулж ургамлын нөөцдөө нэмж чадсан байна. Энэ цэцэг Индонез улсад байгаль дээр ургадаг юм байна.

Эйдэн “Шууд, 8 үйл явдал” нэвтрүүлгийг тогтмол явуулдаг болж үүгээрээ олон төрлийн арга хэмжээг зохион байгуулах болжээ.

“Sustainable Education Centre”- ийн барилга байгууламжийг дэлхийн стандартаар байгаль орчинд зохицуулан зэс дээвэртэйгээр уул уурхайн “Rio Tinto” компанийн дэмжлэгтэйгээр хамтран барьсан байна. 

Дэлхийн анхны “eco-Motor” арга хэмжээг зохиосноор машин үйлдвэрлэх шинэ төрлийн материалууд, ургамлын гаралтай түлш бэлтгэх технологиос, машиныг цахилгаанаар цэнэглэх гэх мэт хаягдлыг боловсруулж гаргаж авсан материалуудыг ашиглаж зохион бүтээх машин үйлдвэрлэх шинэ санаа технологийг солилцсон байна.

Орон нутгийн чулуугаар урласан 167тонн жинтэй “Ургамлын Үр” хөшөөг Эйдэнд байрлуулсан.

Чэйлсий цэцгийн баяр гэх Англичуудын жил бүр намрын сард зохион байгуулдаг үзэсгэлэнг 2009 онд Эйдэн дээр зохион байгуулсан бөгөөд тэр жилийн үзвэрийг бүтээгчид Английн гэр оронгүй хүмүүс мөн шоронгийн хоригдлууд байсан ба үзэсгэлэн амжилттай болсноор оролцогчдод бусдын адил бүтээж ажиллаж чадна гэсэн итгэл үнэмшил бий болгожээ. 

Өдрийн хоолыг хамтдаа “Big Lunch”  арга хэмжээг улс орон даяар зохион байгуулснаар орон нутгийн хамт олон болон хөршүүд нэг нэгэнтэйгээ дотно сайхан танилцаж нөхөрсөг хамт олон бүрдүүлэх, нэг нэгэндээ туслах нөхөрлөлийг зузаатгах арга хэмжээ болон төлөвшсөн байна. Та Интернетээс “Big Lunch 2019” гээд хайгаад үзээрэй сонин байж мэднэ.

Эйдэн дээр хуримын арга хэмжээ зохиодог багц үйлчилгээг бий болгосон байна. Хуримыг сонирхолтой сайхнаар халуун орны төгөл модон дунд, хүрхрээний хажууд, байгалийн сайхныг мэдрүүлэх өнгө өнгийн цэцэгсийн дунд тэмдэглэж зургаа авахуулах боломж олгосон.

2010 оны-7 сард Эйдэн төслийн 10 жилийн ажлын үр дүнг тэмдэглэж 10 сая дах үзэгчээр ирсэн Оксфордширийн гэр бүлд Эйдэний гишүүнчлэлийг насаар нь олгож, өдрийн хоолны урилгын хамт бэлэглэсэн байна. Эйдэн төслийг дунджаар жилд 750 мянга орчим хүн ирж үздэг байсан бөгөөд нээгдсэнээс хойш нийт 13 сая хүн үзсэн байлаа.

Үүнээс хойш бараг л арван жил болох гэж байгаа бөгөөд энэ хугацаанд Эйдэний ургамлын цуглуулгын талаар, төслийн тухай хэд хэдэн баримтад нэвтрүүлэг бэлтгэж, бөмбөлөг дотуур оройгоор явж үзэх гүүр баригдсан, төрөл бүрийн сургалт зохион байгуулж, 228 хүн нэг зэрэг буудаллах боломжтой нэг-хүн-нэг-өрөөнд бүхий шийдлээр цомхон буудал барьсан, сургалт явуулах зориулалтаар сургалтын тосгон байгуулсан бөгөөд 2015 оноос “Plymount University” их сургуулийн олон коллежтэй хамтран мэргэжлийн зэрэг олгох сургалтын хөтөлбөрийг бий болгожээ.   

2017 онд “Эйдэн дэлхий тойронд” нэртэй шинэ компани байгуулсан бөгөөд тус компани ажлын туршлагаа сонирхсон бусад улс оронтой хуваалцаж тэдэнтэй хамтран ажиллаж байна. Эйдэн төслийн жишээгээр Хятад улсад : Eden Qingdao,Eden Yan’an,  Sheng Lu Vineyard гэх том том төслүүд өрнөж байна. Австрали улсад: Hobart, Tasmania, Australia нд 15 гегатар талбайг сэргээх төсөл өрнөж байна. Шинэзиланд, АНУ улсуудын хэрэгжиж буй төсөлд  хамтран ажиллаж байна. 

Англи улс хойд Ирландад Эйдэний туршилгаар төслийг хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд  зуун жилийн өмнө жуулчны хөлд дарагдах шахам өрнөж байсан амьдралын хэв маягийг дахин сэргээхээр өнгөрсөн оны намраас эхлэн “Morecambe, Lancashire” Морканбэй гэж нэрлэх далай эргийн жижиг хотыг тэтгэж хотын ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, Англи орны ургамал цэцэг ногооны баялаг бүхий цэцэрлэгт хүрээлэн бий болгох түүндээ тулгуурлаж сургалт судалгааны төв болгохоор Ланкашэйрийн төр захиргааны байгуулаг, Ланкашэйрийн их сургууль, Морканбэйгийн орон нутгийн захиргаа хамтран ажиллаад эхэлснийг би ВВС -гийн мэдээгээр үзэж сониноос уншсан аа та бүхэнтэйгээ хуваалцлаа.