Орон нутаг

Бидний өдөр тутмын ярианд Англи гэж нэрлэх улсын албан ёсны нэр нь Их Британи Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улс (товч нэр нь ИБУИНВУ).  

• Их Британи
• Англи, 
• Шотланд, 
• Уэльс, 
•  Умард Ирланд

гэсэн 4 улсаас бүрдсэн нэгдсэн вант улс юм. Түүхийн цаг хугацааны явцад нэг нэгэнтэйгээ нэгдэж, салж өөрчлөгдсөөр өнөөдөр Нэгдсэн Вант улс нь хатан хаантай, нэгдсэн парламентын удирдлагтай, засгийн газар нь нийслэл Лондон хотод байрлаж, 2017 оны байдлаар 66 сая хүн амтай байна. Газар нутгийн байрлалыг зогсоо хүнээр зураглаж бодвол толгой цээжин хэсгийн дээд талын байрлал Шотланд нутаг, баруун бөөр нь талд Уэльс нутаг, баруун гарын мөр харалдаа Умард Ирланд, үлдсэн бүх хэсэг бүгд Англи нутгийг дүрслэх боломжтой юм шиг харагддаг юм аа.   

Англи, Шотланд, Уэльс, Умард Ирланд нь орон нутаг засаг захиргааны хувьд олон  (county) -д хуваагдах бөгөөд манайхаар бол аймаг гээд ойлгоход төстэй ойлголтыг өгнө. Энд КАУНТИЙ(county) гэдэг үгийн утгыг засаг захиргаа, газар нутгийн онцлог, уламжлалт соёл болон улс төрийн нөхцөлүүдээс хамаарч хувьсах хил хязгаарыг илэрхийлэхэд хэрэглэжээ. County (counties -олон тоогоор) цаашид би хошуу гээд нэрлээд явлаа.

Хошууд нь (Metropolitan and non‑metropolitan) том хот болон нийслэлийг тойрсон буюу тойроогүй гэж ялгардаг ч бүгдийг КАУНТИЙ гэж нэрлэнэ.  Жишээ нь Англи өнөөдрийн байдлаар 48 хошуутай, хамгийн сүүлд 1997 онд дахин хувиарлалт хийсэн юм байна, жишээлэхэд (Northumberland, Durham, Cumbria, North Yorkshire, Lancashire, Greater Manchester, …) Ноортумбирланд, Дүүрэм, Камбрио, Хойд Йоркшэйр, Ланкешэйр, Их Манчестер, ... гэх нэрүүдийг интернетээс сонирхосон хүн олоод үзэх боломжтой байна.

1888 онд анх засаг захиргааны нэгжийн  хууль дүрэм гаргаж түүнээс хойш хэд хэдэн янзаар орон нутгийн хошуудын захиргааг өөрчлөн хувааж байж. Жишээ нь миний мэдэх Кендал хот урьд нь Вестмоорланд гэж нэрлэх хошуунд байсан бол одоо Камбрио-д хамрагддаг, үүнтэй адил зарим хот, тосгон зэргэлдээ өөр хошууд шилжиж өөр бүтцэд орж төв нь өөр хотруу нүүж болохыг уншиж мэдсэн. Өнөөдөр Вестмоорланд нэртэй хошуу байхгүй ч энэ нэрээр нэрлэсэн сонин, орон нутгийн хөдөө аж ахуй болон хүнс үйлдвэрлэгчдийн үзүүлэх сургалт энэ нэрээрээ зохион байгуулагдаж байгааг үзсэн. 

Миний мэдэх Камбрио(Cumbria) хүн амын нягтралаар бусад хошуудыг бодвол хамгийн багад тооцогдох хошууны нэг нь юм. Англи улсын хувьд 1км хавтгай дөрвөлжин нутагт 270.7 хүн оногддог юм байна. Камбрио орон нутгийн нийт хүн ам таван зуун мянга орчим, хүн амын нягтралаар 73 хүн 1км хавтгай дөрвөлжин талбайд оногдоно, Камбриогийн том хот Карлисле(Carlisle) зуун мянга гаруй хүн амтай, манайхаар аймгийн төв буюу хошууны төв хорин найман мянган хүн амтай Кендал хотод байрлах тул  хошууны төв заавал олон хүн амтай төвлөрсөн хотод байх албагүй юм байна гэж ойлгов. Манай аймгийн төвүүд нэг л газар аа төвлөрсөн байдгаас ялгаатай юм. 

Захиргаа нь орон нутгийг хөгжүүлэх үйлчилгээг сайжруулахад гол анхаарлаа  (боловсрол (бага дунд сургууль), номын сан, хүүхэд залууст үйлчлэх үйлчилгээ, нийгмийн үйлчилгээ, авто замын засвар, хог хаягдал зайлуулах, онцгой байдлын төлөвлөгөө, хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах, орон нутаг болон хотод ашигт малтмалыг ашиглах асуудал, хог хаягдал боловсруулах, хурдны замыг төлөвлөх) зэрэгт хандуулдаг байна. Ингэснээр энэ нь томоохон ажил олгогч болж орон нутаг аа хөгжүүлдэг байна. Үүнийг орон нутгийн вэб хуудаснаас харах ч боломжтой юм аа. Би  дараагийн бичлэгтээ хүн бүр болон орон нутгийн захиргаа хог хаягдлын асуудлаа яаж шийдвэрлэдэг талаар өөрийн олж мэдсэн зүйлээсээ хуваалцана.